Մեր պատմության ողջ ընթացքում օրինաչափության պես անցնում է հետաքրքիր հանգամանք. կենսունակ և ուժեղ պետականություն ենք ունեցել, եթե հաջողվել է միևնույն առուն ուղղել հոգևոր և աշխարհիկ իշխանությունների ջրերը։ Նախաքրիստոնեական շրջանում խնդիրը առավել հեշտությամբ է լուծվել։

Արցախի հանձնումից ու խայտառակ պարտությունից հետո՝ 2021 թվականի հունիսի 11-ին, նիկոլը ձայն էր մուրում Կիրանցում։ Կիրանցիները նիկոլին ծափերով դիմավորեցին ու խնդրեցին իրենց մենակ չթողնել։ Ինչին ի պատասխան նիկոլն ասաց.

- Պարոն Միտերան, Ձեր պաշտոնավարման ընթացքում Ձեզ ինչպե՞ս հաջողվեց հաղթահարել անելանելի թվացող քաղաքական երեք ճգնաժամերը։ - Նման իրավիճակներում իշխանությունները միշտ ունեն թիվ 1 հենարան` պառլանենտական ընդիմությունը:

Այո, Հայ Եկեղեցին իր բոլոր հարանվանություններով և բաժանմունքներով անմար ճրագ մըն է:

Քաջարան քաղաքը սկսվում է մի թաղամասից, որին տեղացիներն ասում են «Գաղութ»։ Ժամանակին' 60-ական թվականների սկզբին, այդտեղ տեղակայված էր հատուկ ռեժիմի ուղղիչ-աշխատանքային գաղութ։ Կալանավորներին ռուս զինվորներն էին հսկում։

Մարդկային յուրաքանչյուր էթնոս, բնականոն կյանքով ապրելու և գոյատևելու համար, որպես նախապայման, առաջին հերթին պետք է ունենա իր ազատ և անկախ Հայրենիքը: Ժողովրդի պատմական ապրելատարածքն է Հայրենիքը: Բայց ամեն մի ապրելատարածք՝ դեռ Հայրենիք չէ: Դարերի ընթացքում է հողը դառնում հայրենիք, երբ այն պատվում է ժողովրդի պատմամշակութային, ազգագրական, ճարտարապետական հուշարձաններով, նախնիների գերեզմաններով, երբ այն սրբագործվում է թշնամիների դեմ մղած պատերազմներում տարած հաղթանակներով և լեգենդար հերոսների թափած արյունով, երբ ձևավորվում են ազգային բնավորության գծերը, ազգային նկարագիրը, ավանդույթները, բարքերը, տարազը, լեզվական առանձնահատկությունները և ազգային ինքնագիտակցությունը, երբ այդ հողը ժողովրդի պատմական հիշողության մեջ է մտնում ժողովրդական բանահյուսության, առասպելներով, էպոսներով, երգերով ու հեքիաթներով, հարազատանում հոգեպես, երբ ժողովուրդը դառնում է հոգևոր ամբողջություն, երբ «Հող» հասկացությունը վերածվում է «Տուն» հասկացության, իսկ «Տուն» հասկացությունն էլ՝ «Երկիր» ու «Հայրենիք» հասկացությունների, և մտնում է էթնոսի արյան ու գենի մեջ` որպես նրա գոյատևման հիմնական պայման:

ՈՒ վեր կացա ես, որ մեր հայրենի օրենքովը հին՝ Վերջին հանգիստը կարդամ իմ ազգի անբախտ զոհերին, Որ շեն ու քաղաք, որ սար ու հովիտ, ծովից մինչև ծով Մարած են, մեռած, փըռված ու ցըրված հազար հազարով...

Քանի որ մենք անցյալը շատ ենք սիրում քննարկել, վերլուծել, քննադատել գործող անձանց և հիպոթետիկ լուծումներ առաջարկել նախկինում տեղի ունեցած իրավիճակների շուրջ, ուրեմն եկեք հիմա մի հետաքրքիր փորձ անենք:

- Մասիս սարը ինչի՜դ է պետք,- հարց տվեցին Շիրազին,- Թե որ քեզ տան, դու ի՞նչ կանես, չոր, ամայի այդ սարին։

Այսօր կը յիշատակենք հայոց ցեղասպանութեան 109 րդ ամեակը։ Մեր մէկ ու կէս միլիոն նահատակները ու տակաւին մեր պապենական հողերը ու տուները զորս կորսնցուցինք ու մշակութային հսկայ ժառանգը։ Եւ իմ պարագային՝կայ իմ ընտանիքի պատմութիւնը, որուն արմատները կուգան Այնթապէն եւ Հասան Պէյլիէն՝ Ճէպէճեան եւ Գունտաքճեան գերդաստաններ։ Եւ իմ երկու ընտանիքի գերդաստանններէն՝մեր նահատակները՝թիւով քսան եւ հինգ։ Եթէ իւրաքանչիւրին նկարները ունիմ իմ ընտանեկան հաւաքածոյիս մէջ՝բայց անոնք կը խօսին ինծի ամէն անգամ որ կը նայիմ իրենց։